تیپ ثارالله چگونه شکل گرفت؟

رزمندگان کرمانی از ابتدای جنگ تحمیلی و پیشتر از آن با وقوع ناآرامی‌ها در کردستان، در مناطق مرزی و خطوط دفاع از ایران اسلامی حضور داشتند. آن‌ها در جبهه‌های جنوب از جمله در خطوط سوسنگرد، بستان و آبادان حضور داشتند و در عملیات‌های امام مهدی (عج)، جاده ماهشهر و ذوالفقاریه شرکت کردند. تعدادی از رزمندگان کرمانی نیز در جبهه غرب و در منطقه سومار حضور داشتند. کرمانی‌ها در سال نخست جنگ به‌صورت پراکنده در جبهه‌های جنوب و غرب حضور داشتند.

در تیرماه سال 60، 360 نفر از سراسر استان کرمان در قالب گروهان رزمی صف عازم جبهه شدند و در عملیات شهید چمران که مردادماه همان سال اجرا شد، حضور یافتند. یک‌ماه بعد نیز یک گردان از نیروهای سپاه و بسیج کرمان وارد آبادان شدند. چند روز بعد، سومین گردان رزمندگان سپاه و بسیج کرمان نیز عازم آبادان شد. حضور گردان‌های کرمانی در آبادان موجب شد تا آن‌ها در عملیات ثامن‌الائمه که منجر به شکست حصر آبادان شد، نقش داشته باشند.

هم‌زمان با اینکه دو گردان از نیروهای کرمانی در جبهه آبادان حضور داشتند و در عملیات ثامن‌الائمه نقش‌آفرینی کردند، گروه‌هایی از رزمندگان این استان نیز در خطوط پدافندی دشت آزادگان بودند که فرمانده آن‌ها قاسم سلیمانی بود. حضور آن‌ها در دشت آزادگان، مقدمه مشارکت آن‌ها در عملیات طریق‌القدس شد. رزمندگان ایرانی در عملیات طریق‌القدس توانستند بخش میانی مناطق اشغالی در استان خوزستان را آزاد و ارتباط نیروهای دشمن در شمال و جنوب این استان را قطع کنند.

بعد از پیروزی ایران در این عملیات، باید جبهه شمالی استان خوزستان آزاد می‌شد. سپاه برای مشارکت در این عملیات نیازمند توسعه سازمان رزم و تشکیل تیپ‌های جدید بود. حسن باقری، مأموریت این کار مهم را بر عهده داشت. او، علاوه بر اینکه فرمانده‌ای توانمند در اطلاعات و عملیات بود، به شناسایی افراد شایسته فرماندهی نیز می‌پرداخت و آن‌ها را مأمور به تشکیل یگان‌های رزمی می‌کرد.

حسن باقری، پیش از عملیات طریق‌القدس با قاسم سلیمانی آشنا شده بود. قاسم، فرمانده دو گردان از نیروهای کرمانی حاضر در عملیات بود. سردار فتح‌الله جعفری در خصوص اولین آشنایی شهید حسن باقری با حاج‌قاسم سلیمانی می‌گوید: «سردار سلیمانی در سال‌های 58 و 59 در کردستان حضور نداشت و تا اردیبهشت سال 60 نیز نشانی از حضور ایشان در جبهه‌های جنوب نیست. قاسم سلیمانی در بهار یا تابستان سال 60، نخستین بار همراه با یک گروه از نیروهای کرمانی که خود آموزش داده بود، به جبهه آمد و در پادگان گلف (پایگاه منتظران شهادت در اهواز) با حسن باقری دیدار کرد. به نظر می‌رسد، ایشان بنا بود آن گروه را به فرماندهان تحویل داده و خود به کرمان بازگردد که در دیدار با باقری مجذوب منش و شیوه فرماندهی او شد و تصمیم گرفت در جبهه‌های جنوب باقی بماند. ازاین‌رو، حسن باقری خط کرخه‌کور را به او و نیروهایش واگذار کرد.»

حسن، قاسم سلیمانی را گزینه مناسبی برای فرماندهی و تشکیل یگان رزم استان کرمان می‌دانست. در عملیات طریق‌القدس، قاسم سلیمانی و نیروهایش زیرنظر تیپ کربلا به فرماندهی مرتضی قربانی به اجرای عملیات پرداختند. سلیمانی در آن عملیات مجروح و در یکی از بیمارستان‌های اهواز بستری شد. حسن باقری چند روز پس از اینکه قاسم سلیمانی از بیمارستان ترخیص شد، او را از جبهه شوش به پادگان گلف دعوت کرد.

روز شنبه 26 دی‌ماه، قاسم سلیمانی به همراه حسن باقری، غلام‌علی رشید و محمدجعفر اسدی ابتدا به دزفول و سپس به چاه نفت رفتند تا با یک محور عملیاتی در جبهه دشت عباس آشنا شوند. باقری در پایان آن بازدید، محور عملیاتی چاه نفت را به قاسم سلیمانی و کرمانی‌ها واگذار کرد. ازاین‌رو، سلیمانی مأموریت یافت تا همراه با رزمندگان کرمانی، در جبهه دشت عباس به شناسایی بپردازد و خود را برای اجرای عملیات آماده کند. شهید سلیمانی ماجرای آن روز را این‌گونه روایت کرده است: «با تویوتای قهوه‌ای‌‌رنگی که حسن داشت، غنیمت جنگ بود و خودش هم رانندگی می‌کرد، به‌طرف جبهه‌های دشت عباس رفتیم. آن روز نتوانستیم دقیق تشخیص بدهیم که چاه نفت کجاست. درست یادم هست رشید دقیقاً دستش توی جیب اورکتش بود. چرخید به‌سمت ارتفاع و گفت: «آن ارتفاع را می‌بینی؟» گفتم: «بله!» گفت: «این چاه نفت است، برو آنجا را تحویل بگیر.» بعد از ناهار، وقتی خداحافظی کردم، با یکی از ماشین‌های بین‌راهی رفتم و از نزدیک، چاه نفت را دیدم.»

پس از مشخص‌شدن محور عملیاتی رزمندگان استان، سلیمانی به کرمان رفت. تعدادی از کادری‌های باسابقه جبهه را که در عملیات‌ها حضور داشتند، شناسایی کرد و به سراغشان رفت. بیشتر آن افراد را بنی‌اسدی به او معرفی کرد و آن‌ها را به جبهه آورد. قاسم سلیمانی، تنها فرماندهی بود که هیچ نیروی تحت امری در منطقه نداشت. از طرفی، گردان‌هایی که فرماندهی آن‌ها را در عملیات طریق‌القدس به عهده داشت، بعد از عملیات به کرمان برگشته بودند و از سوی دیگر، رزمندگان کرمانی که در آن زمان در مناطق مختلف جبهه‌ها پراکنده بودند، در یگان‌های رزمی موجود ادغام شده و فرماندهی یگان‌های تابعه را پذیرفته بودند. بنابراین، قاسم سلیمانی تصمیم گرفت حداکثر استفاده را از زمان ببرد و برای جمع‌آوری کادر، نیروی رزمی و امکانات موردنیاز به کرمان برگردد.

حسن باقری تا آن زمان به‌طور مستقیم در خصوص تشکیل تیپ مستقل کرمان با قاسم سلیمانی حرفی نزده بود. البته، به او گفته بود که استعداد نیرویی شما کمتر از یک تیپ و یک گروه رزمی هست، اما سلیمانی امید داشت با سامان‌دادن رزمندگان استان، بتواند آرزوی تشکیل تیپ کرمان را که از ماه‌ها قبل در سر داشت عملی کند تا از آن پس، نیروهای کرمانی در نقاط مختلف جبهه پراکنده نشوند.

در نهایت با دعوت قاسم سلیمانی روز دوشنبه 5 بهمن 60، جلسه‌ای در پادگان قدس کرمان تشکیل شد. شرکت‌کنندگان تقریباً همان افرادی بودند که پیش از این به‌طور خصوصی در جریان تشکیل تیپ قرار گرفته بودند. وقتی جلسه به پایان رسید، رزمندگان کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان به‌طور غیررسمی، یگان رزمی مستقلی داشتند که اگرچه هنوز نامی برای آن انتخاب نشده بود، اما مطمئن بودند از این پس، بعد از عزیمت به اهواز گروه‌گروه نمی‌شوند و در مناطق مختلف جبهه پراکنده نخواهند شد.

بدین ترتیب، نخستین تیپ رزمی سپاه از منطقه جنوب ‌شرق کشور در نخستین روزهای بهمن سال 60 و با حضور جمع معدودی در یکی از اتاق‌های پادگان قدس کرمان شکل گرفت و از اسفندماه سال 60، قاسم سلیمانی در جلسات فرماندهان سپاه حضور یافت. سردار فتح‌الله جعفری می‌گوید: «یک‌سال‌ونیم از جنگ گذشته بود که سردار سلیمانی به جمع فرماندهان سپاه پیوست. به یاد دارم اولین باری که در جلسات حضور یافت، من برخی از فرماندهان را به او معرفی کردم. ایشان انسان بسیار متواضعی بود و در جلسات در گوشه‌ای می‌نشست و بیشتر گوش می‌داد تا اینکه بخواهد حرفی بزند. هر بار هم که از او گزارش می‌خواستند، با دقت گزارش خود را ارائه می‌کرد.»

اما این آغاز ماجرا نبود، چراکه تنها فرمانده، جانشین و چند نفر از مسئولان تیپ انتخاب و معرفی شده بودند، اما آن یگان هنوز نام، امکانات و نیرویی نداشت. حدود دو هفته بعد، قاسم سلیمانی همراه با دو نفر از فرماندهان تیپ به اهواز رفتند تا پس از هماهنگی با ستاد عملیات جنوب، محل مناسبی برای اقامت نیروها و پشتیبانی از یگان پیدا کنند. در پادگان دوکوهه، عقبه‌ای به این تیپ اختصاص یافت که با تیپ‌های دیگر مشترک بود و تغذیه و تسلیحات رزمندگان را هم تیپ امام حسین علیه‌السلام تأمین می‌کرد. به هر ترتیب، پادگان دوکوهه به‌عنوان عقبه اصلی و محل آموزش نیروها انتخاب شد و قرارگاه اصلی بر روی ارتفاعات چاه نفت دایر شد.

چندی بعد نیز نام این تیپ انتخاب شد. حاج‌قاسم سلیمانی در خصوص انتخاب نام «ثارالله» برای تیپ کرمان می‌گوید: «کلمه ثارالله را از نام خط ثارالله در شوش گرفتم. بسیار کلمه مبارک و ارزشمندی بود. طبیعتاً تمام دوستانی که جبهه‌های مختلف را تحویل گرفته بودند و سازمان رزم را برای جبهه سازمان دادند، هرکدام نامی انتخاب کردند. ما هم برای بچه‌های کرمان، کلمه مبارک و مطهر ثارالله را انتخاب کردیم. عدد 41 را هم قرارگاه بعداً به ما داد.» وی در خصوص اینکه چرا آن خط را هم ثارالله نام نهادند، می‌گوید: «علت اینکه نام ثارالله را برای آن خط انتخاب کرده بودند، از حجم زیاد شهادت‌هایی بود که آنجا انجام می‌گرفت. جبهه بسیار پرتحرکی بود و دشمن آتش زیادی آنجا می‌ریخت و چون خط تازه به‌وجود آمده بود مجموعاً تلفات زیاد بود. وقتی من به آنجا رفتم، سومین مسئول خط به شهادت رسیده بود.»

تیپ ثارالله در عملیات‌های فتح‌المبین، بیت‌المقدس و رمضان نقش‌آفرین شد و پس از عملیات رمضان، با توجه به گسترش سازمان رزم سپاه به لشکر ثارالله ارتقا یافت. البته، این تیپ از عملیات بیت‌المقدس تعداد گردان‌های رزمی‌اش به بیش از ظرفیت سازمانی یک تیپ افزایش یافته بود. لشکر ثارالله در ادامه به فرماندهی سردار قاسم سلیمانی و با تشکیل تیپ‌های جندالله، حزب‌الله و روح‌الله در عملیات‌های بزرگ دوران دفاع مقدس نقش‌آفرینی کرد.

منابع:

1. اطلس یگانی لشکر 41 ثارالله در هشت سال دفاع مقدس – مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس سپاه

2. گفت‌وگوی نگارنده با سردار فتح‌الله جعفری، اولین فرمانده زرهی سپاه و مدیر مؤسسه نشر آثار شهید حسن باقری

3. خاطرات شفاهی سردار شهید قاسم سلیمانی